= Introductie =

Mijn naam is Dings, René Dings. En ik vraag mij stiekem al lange tijd af waar die achternaam nu eigenlijk vandaan komt. Is er bijvoorbeeld -zoals ik zelf wel vermoedde- een relatie met benamingen zoals "dinsdag" en "Dinxperlo"? Om dat uit te vinden, ben ik hier en daar maar eens wat dingen op gaan zoeken. Op deze pagina verzamel ik de resultaten van mijn zoektocht.

Wellicht vindt u op deze pagina informatie die ook u interesseert. Mocht u na het lezen ervan opmerkingen of aanvullingen hebben, dan hoor ik dat natuurlijk graag.

[ e-mail ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Ding =

Ding is de naam voor de Oudgermaanse volksvergadering. Op vaste tijden van het jaar, vaak in het voorjaar, hielden de oude Germanen een grote bijeenkomst van alle vrije mannen. Deze volksvergadering had een belangrijke functie, want hier vonden alle heilige handelingen plaats, hier werd recht gesproken, werden conflicten opgelost en nieuwe wetten aangenomen, maar hier werd ook over oorlog en vrede beslist, de tweekamp gestreden, en de gemeenschappelijke arbeid geregeld. De dingplaats was een heilige plaats, een vredesoord waar de dingvrede heerste. Het dragen van wapens was daar verboden. Deze dingvrede gold voor de hele duur van het ding, niet alleen op de dingplaats zelf, maar ook daar buiten. Het was een onverstoorbare vrede tussen al diegenen die aanwezig waren.
Het is logisch dat het ding als sacrale handeling aan bepaalde regels gebonden was. Zo mocht de bijeenkomst alleen overdag -als de zon aan de hemel stond- (vandaar de naam ‘dagding’ waar het woord ‘verdedigen’ uit ontstaan is) plaats hebben. Om de dingplaats van de profane buitenwereld te isoleren werd deze door een priester afgebakend met banden die aan hazelaarstokken waren bevestigd. Na afloop van de zitting werd de dingplaats op even plechtige wijze weer ontsloten. Zo lang het ding gehouden werd, werd een zwaard, schild of vaandel opgericht gehouden. In later tijden werd in het midden van de dingplaats een beeld van één van de goden geplaatst. De beschermgod van het ding was Tiwaz, ook bekend onder de Oudnoorse naam Tyr.

Etymologische oorsprong

De oorsprong van het woord "ding" ligt in het woord dat de Germanen gebruikten voor een gevlochten wand. Deze kon zowel dienen als huismuur maar ook als omheining voor een vee- of een opslagplaats, of om speciale ruimtes zoals een tempel, een graf of een (volks)vergaderplaats. De naam van het omheinde gebied nam in de loop der tijd de naam aan van de omheining, en zo kwam de volksvergadering aan zijn naam: het ding. Aangezien er tijdens de volksvergadering ook recht gesproken werd, kreeg het woord "ding" de betekenis van "rechtszitting".
De tegenwoordige betekenis van het Nederlandse woord "ding" (voorwerp) is te verklaren uit die van "voorwerp, waarover de rechtszitting gaat". Ons werkwoord "dingen" is afgeleid van "ding" en betekent zo "rechtszitting houden over", "aanspraak maken op", "bepleiten". Andere woorden die afgeleid zijn van "ding" in deze betekenis zijn "geding" (rechtszaak), "dingspel", "dingstig" (onenig) en "dingtaal" (pleidooi). Uit het oude gebruik om officiële handelingen driemaal te herhalen, zoals de indaging tot het gerecht driemaal moest gebeuren, ontstond de uitdrukking "alle goede dingen in drieën" (vergelijk: driemaal is scheepsrecht).
Er bestaat vrijwel zeker een verband met het Gotische woord "theihs" (voor "tijd"), maar waarschijnlijk niet in die zin dat het ding op een vastgestelde tijd plaats had. Beide woorden gaan terug op een indogermaanse wortel "tenk" waarmee een oude leemtechniek werd aangeduid.

[ top ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Tiwaz (de god van het ding) =

Tiwaz is de naam van een god die in het oudnoors Tyr, in het oudhoogduits Ziu en in het oudengels Tiu heet. Hij is de hemelvader en personifieert de zon. Daarnaast is Tiwaz als god van het zwaard en de speer ook de oorlogsgod. Tiwaz zorgt voor gerechtigheid, eer, moed en wijsheid in de strijd. Aangezien Tiwaz voor gerechtigheid zorgt, is hij ook de god van het ding, de volksvergadering.

Tiwaz was rond het begin van onze jaartelling één van de voornaamste germaanse goden. Later -in de tijd van de Vikingen- is hij wat op de achtergrond geraakt. Aangezien Tiwaz ooit zo’n belangrijke god is geweest, is het waarschijnlijk dat hij de voortzetting is van een oudere Indogermaanse godheid. De samenhang met de godennamen Zeus en Dyaus en woorden als het Latijnse "deus" en het Franse "dieu" (voor "god") is echter niet zo doorzichtig dat van een onmiddellijke verwantschap gesproken mag worden.

In Noord-Engeland zijn twee gedenkstenen gevonden uit de Romeinse tijd (ca. 222-235 na Chr.), die zijn gewijd aan Mars Thincsus. Deze stenen zijn opgericht door Twentse soldaten die bij de cuneus Frisiorum (een Romeinse hulptroep) hoorden. Deze Mars Thingsus -letterlijk 'Mars van het ding'- is vrijwel zeker dezelfde als de Germaanse god Tiwaz. Uit de vondst van de gedenkstenen blijkt vooral ook dat hij blijkbaar in Nederland vereerd werd als god van het ding.

[ top ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Dinsdag (dingsdag) =

De benaming voor onze weekdagen is gebaseerd op de naamgeving zoals de Germanen die gebruikten. Deze namen vinden hun oorsprong in de overname van de Romeinse weekindeling door de Germanen in de derde eeuw na Christus. Voor enkele dagen werd de naam rechtstreeks vertaald uit het Latijn (saturnusdag, zondag en maandag), maar voor de andere dagen werd een germaanse equivalent gekozen.
De namen die de Romeinen kozen voor hun dagen komen overeen met de namen van de destijds bekende planeten (waar ook de zon en maan toe werden gerekend). De planeten werden -net als de dagnamen- naar de Romeinse goden genoemd. Er waren er zeven: Zon, Maan, Mercurius, Venus, Mars, Jupiter en Saturnus. De aarde zelf werd nog niet als planeet gezien.

Dinsdag betekent niets anders dan 'ding's dag', oftewel de dag die voor het ding was bestemd. De naam hangt samen met die van de Germaanse rechtsgod Tiwaz. Dezelfde dag draagt ook in de andere Germaanse talen namen die verbonden zijn met Tiwaz: in het Engels "tuesday" ("Tiw's day"), in het Noors "tirsdag" ("Tyr's dag"), in het Duits "Dienstag" en in het Fries "tiisdei". In het zuidwesten van het Nederlandse taalgebied bewaart men de herinnering aan de naam Tiwaz in de vormen "Diessendag" en "Dijssendag".
De Franse benaming voor dinsdag is "mardi", naar het Latijnse "dies Martis" (de "dag van Mars", waarbij Mars zoals hierboven al genoemd de Romeinse equivalent is van de germaanse god Tiwaz).
De overgang van "dingsdag" op "dinsdag" (waarbij de eerste ‘g’ verloren is gegaan) is waarschijnlijk te verklaren door de invloed van "woensdag".

Overzicht weekdagbenamingen

 

Romeinse naam
(+vertaling)

Germaans
equivalent

Engels

Duits

Frans

zondag

dies Solis
(dag van de zon)

zon-dag

sunday

Sonntag

dimanche

maandag

dies Lunae
(dag van de maan)

maan-dag

monday

Montag

lundi

dinsdag

dies Martis
(dag van Mars)

Tiwaz’ dag

tuesday

Dienstag

mardi

woensdag

dies Mercurii
(dag van Mercurius)

Wodans dag

wednesday

Mittwoch

mercredi

donderdag

dies Jovis
(dag van Jupiter)

Donars dag

thursday

Donnerstag

jeudi

vrijdag

dies Veneris
(dag van Venus)

Freia’s dag

friday

Freitag

vendredi

zaterdag

dies Saturni
(dag van Saturnus)

saturnus-dag

saturday

Samstag /
Sonnabend

samedi

[ top ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Parlementen =

Bij de Germanen was “ding” dus de benaming voor een volksvergadering. De namen van enkele hedendaagse Scandinavische parlementen zijn afgeleid van het woord “ding”. Zo heet het Noorse parlement “Storting” (groot ding), het Deense parlement 'Folketing' (ding van het volk) en het parlement van IJsland “Alting” (algemeen ding).

Noorwegen: Storting

Noorwegen is een is constitutionele monarchie. De uitvoerende macht ligt bij de koning, maar de regeringsbevoegdheid wordt in werkelijkheid uitgevoerd door het kabinet. Het kabinet is op zijn beurt afhankelijk van het vertrouwen van de door het volk gekozen nationale vergadering: het Noorse parlement ofwel het 'Storting' (“groot/stoer ding”). Het Storting bestaat in principe uit één kamer van 155 personen. Bij behandeling van wetsontwerpen wordt Storting gesplitst in twee delen: de Odelsting en de Lagting.

De Storting is officieel opgericht op 17 mei 1814. Maar de geschiedenis er van is nog veel ouder. De ooorsprong ligt in de kleine volksvergaderingen (‘allting’) die al vanaf het jaar 800 na Christus door heel Scandinavië werden gehouden. Toen Noorwegen rond het jaar 1000 een verenigd koninkrijk werd, werden er grotere regionale volksvergaderingen opgericht, de ‘lagtings’. Bij deze vergaderingen kwamen vertegenwoordigers van de diverse districten bij elkaar om recht te spreken en wetten op te stellen. De oude regionale vergaderingen - Frostating, Gulating en Eidsivating- werden in de loop der tijd samengevoegd tot één. Koning Magnus Lagabøte liet de bestaande wetten schriftelijk vastleggen (1263-1290), waarna ze van kracht bleven totdat Frederik III (koning van de Deens-Noorse Unie) in 1660 de absolute monarchie afkondigde. De Koningsbepaling van 1665 diende uiteindelijk tot 1814 als grondwet van de Deens-Noorse Unie.
In 1807 raakten Noorwegen, Denemarken en Zweden betrokken bij de Napoleonistische Oorlogen (Noorwegen en Denmarken aan de kant van Napoleon, en Zweden bij de tegenstanders). Nadat Noorwegen -na enkele grote nederlagen van Napoleon- in handen van Zweden dreigde te vallen, kwam in 1814 de Deense kroonprins Christian Frederik in actie. Hij riep de invloedrijkste mannen uit Noorwegen bijeen op een grote vergadering in Eidsvoll. Er werd een nieuwe grondwet opgesteld en Christian Frederik werd uitgeroepen tot koning van een onafhankelijke Noorse staat. Daarbij werd ook het nationale parlement gesticht: de ‘Storting’.

Denemarken: Folketing

Al sinds de tijd van de vikingen is Denemarken een koninkrijk. Het koninkrijk Denemarken is sinds 1849 een parlementaire democratie. Frederik VII tekende op 5 juni 1849 de eerste vrije grondwet van Denemarken, die algemeen bekend staat als de Juni Grondwet. Met de grondwet werd een twee-kamer systeem geïntroduceerd met de 'Folketing' en de 'Landsting'. Binnen de parlementaire democratie is demacht van de koning beperkt; de uitvoerende macht is in handen van het parlement en de ministerraad). Sinds 1953 heeft Denemarken een wetgevende macht van één Kamer met 179 rechtstreeks gekozen leden: de 'Folketing', ofwel de 'vergadering van het volk'.

IJsland: Alting

IJsland is lange tijd grotendeels onbewoond geweest, totdat het vanaf de negende eeuw onder invloed kwam van vikingen die het eiland koloniseerden. Eén van de gewoonten die de kolonisten uit hun vaderland meenamen was het houden van Þings (of: volksvergaderingen). In de loop der tijd werden enkele Þings belangrijker dan andere.
Al spoedig kwam de roep om een centrale locatie voor een gemeenschappelijk Þing. In het jaar 930 werd deze AlÞing -en daarmee het IJslandse parlement- opgericht. De locatie van het AlÞing ('algemeen ding') werd het Þingvellir (‘ding-vlakte’), een ruime grasrijke vlakte die nog in gemeenschappelijk bezit was.
Vele belangrijke historische gebeurtenissen hebben tijdens de AlÞing plaatsgevonden, zoals de officiele overgang op het christendom in het jaar 1000. In 1845 is het parlement verplaatst naar de hoofdstad Reykjavik. In 1928 werd Þingvellir het eerste Nationale Park van IJsland.

[ top ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Ding in Nederland =

Drenthe was tot het begin van de negentiende eeuw verdeeld in zes dingspelen (enkelvoud: dingspil). Dingspelen waren administratieve indelingen die enigszins vergelijkbaar waren met de huidige gemeentes, die voornamelijk de rechtspraak organiseerden. In ieder dingspil werd drie keer per jaar de goorspraak gehouden, een soort rondtrekkend gerecht. Dit was waarschijnlijk een overblijfsel van het Germaanse ding.
In een aantal plaatsen in Nederland werd recht gesproken onder gerechtsbomen. Misschien vervingen deze bomen de heilige symbolen van de dingplaats, of misschien symboliseerden zij de Irminzuil, ook geassocieerd met Tiwaz.

Dinxperlo

De betekenis van de naam "Dinxperlo" wordt vaak herleid op "een gerechtsplaats in het bos". Het wapen van Dinxperlo beeldt in ieder geval twee symbolen van gerechtigheid uit, de Vrouwe Justitia en de gekruiste zwaarden. Het wapen zou het sprekende karakter van de plaatsnaam uitbeelden.
- http://www.ngw.nl/d/dinxperl.htm

Dinxterveen

Dinxtederveen is een woonkern in het noord-oosten van Overijssel. Aan het Meppelerdiep aldaar had de bisschop van Utrecht een hof, oftewel landgoed, genaamd "Dingstede", in een gebied dat "Dingspil" heette, een rechtsgebied ofwel gerechtsplaats (ding = gerecht en spil = gebied). Dat hof was een oude bezitting van het Utrechtse kapittel van St. Pieter; bij het hof behoorde een lange strook veen en door de afgraving ervan ontstond aan de Veneweg de buurtschap "Dingstederveen". Later werd dat "Dingsterveen" en weer later "Dinxterveen".
- http://www.wanneperveen.net/historie/schout.html

Dingspelerberg

Op de Dingspelerberg, een van de 5 Markelose heuvels, is een gerenoveerde "dingplaats" te zien, een plek waar in de middeleeuwen recht gesproken werd. Dit komt terug in het oude gemeentewapen van Markelo. Rechts bovenin staat de dingplaats afgebeeld : drie linden (de gericht- of dingboom) en een afgebakende, omheinde ruimte, waarbinnen recht gesproken werd.
- http://www.natuurlijk.nl/twente/markelo/markelo.htm

Dingshof

Ten oosten van Olst (Overijssel) lag een 'havezate' met de naam 'Dingshof' (of ook 'Dydingkeshof'). Een havezate is ridderlijk landgoed dat vaak is ontstaan vanuit een versterkte hoeve. Men vermoedt dat het woord 'havezate' is afgeleid van 'hovezate', dat is samengesteld uit 'hof' ('vorstelijk hof') en 'zate' ('nederzetting').
De Dingshof werd in 1394 voor het eerst genoemd. Waarschijnlijk niet geheel toevallig woonde er in 1812 ene Jan Dingshof in de Dingshof. Het gebouw is gesloopt nadat het huis en de bijbehorende grond in 1881 onder de eigenaren was verdeeld. In 1956 zijn de nog resterende grachten gedempt en daarmee zijn de laatste sporen verdwenen. Tegenwoordig is er -op enkele hele lichte glooiingen in het landschap na- niets meer te zien van de oorspronkelijke havezate. Er is nog wel een Dingshofweg en een Dingshofbrug in de buurt, en op de plek van de havezate staat nu een bungalow met die naam.
- http://www.kasteleninnederland.com/kasteeldetails.php?id=1321

Ermelo

Ermelo? Ja, dat is een beetje een vreemde eend in deze bijt. De god Tiwaz schijnt bij de Germanen ook onder de naam Irmin bekend te zijn geweest. Ermelo werd in het jaar 855 nog 'Irminlo' genoemd, en die naam is zeer waarschijnlijk van 'Irmin' afgeleid.

Hardinxveld

Deze plaatsnaam werd vroeger nog gespeld als 'Herdingfelde'. Waarschijnlijk is deze naam afgeleid van een veld (een vlakte die gebruikt werd voor het weiden van vee) die eigendom was van een familie 'Hart', 'Heerdt' of 'Harding'. Het achtervoegsel '-ing' betekent hierin niets anders dan 'behorend bij' of 'eigendom van' en komt wel vaker voor in plaats- of familienamen (zoals Everdingen, Gorinchem e.d.). De naam Hardinxveld lijkt dus voor wat de kern '-dinx-' betreft niet verwant aan de hiervoor behandelde plaatsnamen.
- http://www.hv-hardinxveld-giessendam.nl

Waddinxveen

En de oorsprong van de naam Waddinxveen? Daar zit immers ook 'dinx' in. Nou nee, die lijkt niet direct verband te houden met het ding zoals hierboven omschreven, hoewel er onduidelijkheid is over wat nou wel de precieze oorsprong is van de naam Waddinxveen. De oudst bekende vermelding van de plaatsnaam dateert uit 1233, waar het voorkomt als 'Waddinxvene'. Eén theorie zegt dat de naam is afgeleid van de persoonsnaam '(van de) Wadding', waarbij de plaats is gelegen in het 'veen van Wadding'. (De naam '(van de) Wadde' komt vormt mogelijk ook de basis voor het in de 10e eeuw bij Voorschoten genoemde plaatsje 'Watdinghem'.) Een hele andere mogelijkheid is dat de plaatsnaam Waddinxveen is ontstaan uit een aanduiding voor water, afgeleid van 'wadde'.
- http://www.waddinxveen.nl/

[ top ]

[ het ding ] [ god Tiwaz ] [ dinsdag ] [ parlementen ] [ ding in Nederland ]

= Bronnen =

- Winkler Prins encyclopaedie - zesde druk (Uitgeverij Elsevier)
- Etymologisch woordenboek - dr. J. de Vries (Uitgeverij Het Spectrum 1976)
- Dingvrede
- Tiwaz en andere goden
- Tiwaz en andere goden
- Tiwaz en andere goden
- Tiwaz en andere goden
- Noorwegen: Storting
- IJsland: Alting
- IJsland: Thingvellir
- Dinxterveen
- Dinxperlo
- Dinklage

[ top ]

 

Bezoekers van deze pagina bezochten ook:

altijd wel gedacht...

is niks unieks

hier zet met koffie en over de zaan

dinx' links

[ laatste aanpassing: 30-10-2004 ]

[ Heb je opmerkingen of aanvullingen bij deze pagina? Stuur me een e-mail! ]